داشتن اطلاعات کافی درباره کمک های اولیه تشنج بسیار مهم است. اگر در خانواده یا اطرافیانتان کسی دچار تشنج می‌شود، حتما این مقاله را مطالعه کنید.

تشنج صرع چیست و انواع تشنج کدامند؟

صرع یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب است. در صورتی که یک فرد، حداقل دو حمله تشنج (بدون علت مشخص مانند پائین بودن قند خون) داشته باشد، مبتلا به صرع است.

افراد مبتلا به بیماری صرع، به جز در زمان تشنج خود مانند سایر اشخاص رفتار می‌کنند. تشنج، ناشی از فعالیت بیش از حد و موقت سلول‌های قشر خاکستری مغز است که به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود.

دو نوع از انواع تشنج به نام‌های تشنج تونیک کلونیک (همراه با عدم هوشیاری فرد و حرکات انقباضی و سپس ریتمیک اندام ها) و تشنج کمپلکس پارشیل (همراه با عدم هوشیاری فرد و علائم موضعی ولی بدون حرکات پرشی اندام‌ها) در زمان وقوع، نیازمند کمک های اولیه خاصی هستند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

اساسا کمک های اولیه برای تشنج ساده هستند. هدف از این اقدامات، ایمن نگه داشتن فرد است تا زمانی که تشنج به طور طبیعی و خود به خود متوقف شود یا به متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود.

علائم تشنج تونیک کلونیک را بشناسید

علائم و نشانه های تشنج تونیک کلونیک شامل موارد زیر است:

• ناله کردن یا افتادن ناگهانی فرد، سفت شدن و سپس حرکات ریتمیک اندام‌ها
• تنفس غیر طبیعی (خرخر کردن یا قطع‌گذرای تنفس)
• تغییر رنگ پوست (کبود شدن)
• از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
• همراه با شل‌شدن بدن، تنفس طبیعی مجددا از سر گرفته می‌شود
• گیجی و منگی و خستگی در فرد، به دنبال حمله
• در نهایت به دست آوردن هوشیاری کامل به طور تدریجی.
• این تشنج می تواند از ۳۰ ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.

در زمان تشنج و بعد از تشنج چه باید کرد؟

اقدامات لازمی که در هنگام تشنج و بعد از تشنج باید انجام داد عبازتند از:

• خونسردی خود را حفظ کنید و سایر افراد (در محل حادثه) را به آرامش دعوت کنید. از فرد دیگری برای حفظ آرامش کمک بخواهید.
• اطراف بیمار را به سرعت از وسایل خطرناک و تیز پاک کنید.
• مدت تشنج را اندازه گیری کنید.
• یقه لباس (یا هر چیز دور گردن) وی را شل کنید. زیرا ممکن است تنفس وی را سخت‌تر کند.
• عینک وی را بردارید.
• مانع حرکات بیمار نشده و اندام وی را نگیرید.
• یک جسم نرم و هموار (مثل ژاکت تا خورده) زیر سر وی قرار دهید.
• سعی نکنید برای جلوگیری از گازگرفتگی زبان به زور دهان وی را با اشیای سخت و یا انگشتان خود باز کنید. زیرا بیمار هرگز زبان خود را نمی بلعد و یا به آن آسیب جدی وارد نمی کند. ممکن است با این کار به دندان های بیمار و یا انگشتان خود آسیب جدی وارد می کنید.
• هرگز در حین و یا بلافاصله پس از تشنج به وی آب (و یا سایر مایعات) و دارو ندهید. زیرا ممکن است فرد مبتلا به تشنج در وضعیت عدم هوشیاری کامل، آب را آسپیره – ورود آب به داخل راه‌های هوایی- کند که این امر باعث عفونت ریه خواهد شد.

کمک اولیه تشنج تونیک کلونیک شامل چه مواردی است؟

کمک های اولیه در هنگام تشنج شامل موارد زیر است:

• فرد را به یک طرف چرخانده و روی یک شانه بخوابانید. این کار را زمانی انجام دهید که حرکات شدید اندام‌ها تمام شده باشد و قابلیت اجرا داشته باشد. با این کار مانع ورود ترشحات و کف دهان به نای بیمار خواهید شد.
• به وی تنفس مصنوعی ندهید. مگر اینکه پس از قطع حرکات بدن، تنفس وی به حالت عادی باز نگردد و یا اینکه تشنج در آب رخ داده باشد و فرد آب را وارد ریه‌های خود کرده باشد.
• تا زمانی که فرد هوشیاری کامل خود را بازیابد، در کنار وی بمانید.
• رفتار صمیمانه و اطمینان بخش با وی داشته باشید.
• به آرامی با وی صحبت کنید و او را از اینکه کجاست آگاه کنید و به وی اطمینان دهید که ایمن است و اینکه شما تا زمانی که او کاملا بهبود یابد، نزد وی خواهید ماند.
• در صورتی که احساس می کنید فرد همچنان گیج و منگ است و نمی تواند به تنهایی به خانه برود، به وی پیشنهاد بدهید که به آژانس، دوست یا فامیل او برای کمک به بردن او به منزل، تماس بگیرید.

علائم تشنج کمپلکس پارشیل چیست؟

در زمان تشنج کمپلکس پارشیل علائم زیر دیده می‌شود:

• داشتن حالت خیرگی، گیجی و منگی در بیمار و عدم آگاهی از اطراف خود
• ناتوانی در پاسخ دادن به سؤال‌ها
• انجام حرکات غیر ارادی و اتفاقی مثل جویدن یا مکیدن لب، ور رفتن با لباس، زمزمه کردن، آب دهان را قورت دادن، دست‌ها را به هم مالیدن و سعی برای درآوردن لباس
• این تشنج کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.

کمک های اولیه در زمان تشنج کمپلکس پارشیل

کمک های اولیه برای تشنج کمپلکس پارشیل عبارت است از:

• خونسرد باشید و به سایر افراد ناظر نیز آرامش دهید.
• با بیمار تماس فیزیکی برقرار نکنید و وی را نگیرید. مگر اینکه در معرض یک خطر قریب الوقوع باشد (مثل نزدیک شدن یک ماشین یا رسیدن به لبه بالکن). در این صورت فرد را به آرامی و ملایمت از موقعیت خطرناک دور کنید.
• در صورتی که فرد به نظر عصبانی و یا تهاجمی می رسد، از او فاصله بگیرید.
• مدت تشنج را زمان گیری کنید.
• فریاد نزنید.
• موانع آسیب رسان را از مسیر فرد بردارید.
• انتظار نداشته باشید که وی دستورات شما را بفهمد یا اجرا کند.
• سعی نکنید تا زمانی که کاملا هوشیار شود، به وی آب، قرص یا غذا بدهید.
• با آرامش با وی صحبت کنید و تا زمانی که هوشیاری کامل را به دست آورد، نزد وی بمانید.
• ممکن است این نوع به تشنج تونیک کلونیک تبدیل شود، ولی بهتر است محیط اطراف بیمار را مناسب کنیم.
• با توجه به گذرا و کوتاه بودن علایم تشنج، ضرورتی ندارد که برای هر حملۀ تشنجی با اورژانس تماس گرفته شود.

موقع تشنج چیکار کنیم؟ آیا با اورژانس تماس بگیریم؟

اگر موارد زیر در زمان تشنج وجود داشت با اورژانس تماس بگیرید:

• اولین تشنج فرد باشد (یا اینکه اطلاعی از حمله‌های قبلی در دست نباشد).
• فرد تنفس طبیعی خود را پس از تشنج به دست نیاورد.
• تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد و یا اگر یک تشنج به دنبال تشنج دیگر اتفاق بیفتد، بدون اینکه فرد هوشیاری خود را بین دو حمله به دست آورد (Status Epilepticus).
• فرد به دنبال تشنج آسیب دیده باشد یا اینکه باردار، مبتلا به دیابت و یا دارای تب بالا و عفونت باشد.
• تشنج در آب رخ داده باشد.
• اگر هوشیاری فرد پس از قطع حرکات بدن بازنگردد.
• در انتها تا زمانی که کمک برسد، کنار فرد مبتلا به تشنج بمانید.